Netwerkbedrijf Alliander en gemeente Almere tekenden onlangs een samenwerkingsovereenkomst om netbewuste nieuwbouw in de praktijk samen verder te ontwikkelen. “We beginnen klein, zodat we die lessen in de toekomst mee kunnen nemen naar grote, omvangrijke uitbreidingslocaties”, zegt Maartje Brans. Ze is directeur innovatie bij Alliander.
De behoefte aan oplossingen is groot, want het Nederlandse energienet zit zo vol dat nieuwe woonwijken niet allemaal direct aangesloten kunnen worden op het energienet. Onlangs maakte netbeheerder Liander, dochterbedrijf van Alliander, bekend dat een nieuwe woonwijk in Wognum (gemeente Medemblik, Noord-Holland) nog zeven jaar moet wachten op een aansluiting, vanwege netcongestie. Brans noemt de gevolgen van file op het net ‘ontzettend pijnlijk’.
Balanswijk
De komende jaren moet één op de drie straten in Nederland open om het net uit te breiden. Brans: “De opgave waar we nu voor staan is zo groot. Dat hebben we niet van vandaag op morgen opgelost.” Toch wil de directeur innovatie voorkomen dat netwerkproblemen de woningbouw remmen. De oplossing is volgens Brans de Balanswijk: een netbewuste nieuwbouwwijk die nagenoeg in balans is als het aankomt op vraag en aanbod van energie. “Zodat je geen of een minder grote aansluiting op het net nodig hebt en je op een aansluiting van dezelfde omvang misschien veel meer woningen kunt realiseren”, legt ze uit.
Wie door een Balanswijk van de toekomst loopt ziet dat er lokaal veel energie wordt opgewekt en opgeslagen. Alle daken hebben zonnepanelen en ook sommige gevels zijn voorzien van een paneel. Aan de randen van de wijk is er ruimte voor windenergie en energieopslag. Dat laatste zorgt ervoor dat pieken en dalen in de opwek kunnen worden opgevangen. Door die energiebehoefte zoveel mogelijk in de wijk zelf te voorzien, zijn er voor zo’n Balanswijk minder (grote) aansluitingen op het net nodig.
Elfstedenwinters
Brans hoopt op meer bewustwording over wanneer we welke energie gebruiken. “We moeten ons aanpassen aan de momenten dat energie schaars of in overvloed is.” De grootste uitdaging voor een Balanswijk zijn de strenge winters, de zogeheten ‘Elfstedenwinters’. Periodes waarin het een week lang -10 °C is. “Dan kan er een moment ontstaan dat we in een Balanswijk moeite hebben om de piek in stroomverbruik te overbruggen.”
Zo’n uitzonderlijk koude winter is volgens Brans het moment waarop er een beroep wordt gedaan op de collectieve verantwoordelijkheid van de wijk. Dan wordt van iedere bewoner een bijdrage verwacht. “Het eerlijke verhaal is, dat je tijdens Elfstedenwinters even niet in de jacuzzi kunt.” Daar hoort volgens Brans het besef bij dat energie niet onbeperkt is en inwoners dit met elkaar moeten verdelen. Maar bang zijn dat het binnen niet warm wordt, hoeft volgens haar niet. “Dat basiscomfort moeten we in het ontwerp van de wijk kunnen garanderen.”
Collectieve oplossingen
De energietransitie vraagt om een fundamenteel andere benadering dan we gewend zijn, vervolgt ze. “De afgelopen jaren is de individualisering sterk toegenomen; het is ieder voor zich. Maar juist de uitdagingen rond energie vragen steeds vaker om collectieve oplossingen.” Die omslag vergt volgens haar niet alleen nieuwe afspraken, maar ook een ander soort denken. “Uiteindelijk kun je alles in contracten vangen. Maar in de basis heb je niet alleen andere afspraken met elkaar te maken, maar moet je ook het bewustzijn verhogen en gedrag aanpassen.”
Bij het verdelen van energie is er volgens Brans inmiddels technisch veel mogelijk, maar er zitten vooral grote sociale aspecten aan. “Daar moeten we samen naar kijken en technologie kan ons daar ook bij helpen.” Welke randvoorwaarden nodig zijn om het systeem het hele jaar door betrouwbaar te laten functioneren, wordt in de toekomst verder getest in een nog te bouwen wijk van circa honderd woningen in Almere.
